ایمنی در آزمایشگاه جزو مهم‌ترین اصولی است که باید مسئولین هر آزمایشگاه به آن توجه کنند. در این مطلب هلدینگ آیهان قصد داریم مهم‌ترین الزامات ایمنی در آزمایشگاه را به صورت مختصر و کاربردی معرفی کنیم. اگر از مدیران و کارکنان آزمایشگاه هاه هستید و یا اگر به مطالب پزشکی و سلامت علاقه دارید در ادامه با ما همراه باشید.
آموزش کارکنان یکی از الزامات ایمنی در آزمایشگاه
مسئوليت آموزش کارکنان در خصوص ملاحظات ايمنی و مفاد مندرج در دستورالعمل‌های مرتبط با حفاظت و ايمنی، تحت نظارت مسئول فنی آزمايشگاه، به عهده مسئول ايمنی و بهداشت می‌باشد. ارزيابی اثربخش بودن آموزش‌ها و رعايت الزامات آموزش داده شده بر عهده مسئول ايمنی و بهداشت است. سوابق مربوط به آموزش‌های انجام شده بايد حفظ گردد.
ايمنی کارکنان
- همه کارکنان آزمايشگاه در محيط انجام کار فنی بايد روپوش سفيد به تن داشته باشند.
- بايد وسايل حفاظت فردی اوليه مانند: دستکش لاتکس، ماسک و وسايل کمکي جهت برداشت مايعات توسط پي پت، در آزمايشگاه در دسترس بوده و مورد استفاده قرار گيرد. استفاده از وسایل حفاظت فردی یکی از مهم‌ترین الزامات ایمنی در آزمایشگاه است.
- ساير وسايل حفاظت فردی مانند: عينک ايمنی، حفاظ صورت، گان و تجهيزاتی مانند: دوش اضطراری و دستگاه چشم شوی بايد در آزمايشگاه وجود داشته و در موارد ضروری در دسترس کارکنان باشد.
- کارکنان بايد با روش صحيح شستشوی دست آشنا بوده و آن را بکار ببندند.
- کارکنان مسئول شستشو در آزمايشگاه هنگام کار بايد از دستکش ضخيم، پيش بند و ماسک استفاده نموده و هنگام برس زدن لوله‌ها حتما از عينک ايمنی استفاده نمايند.
شستشو، سترون سازی و ضدعفونی کردن در آزمايشگاه
- دستورالعمل مکتوب شده در اين خصوص بايد توسط مسئول ايمنی بهداشت به کارکنان مسئول شستشو و نظافت آموزش داده شده و بر رعايت آن نظارت گردد.
- مسئول ايمنی بايد از انتخاب ماده ضدعفونی کننده مناسب و کيفيت مواد فوق (از طريق آزمايش در آزمايشگاه و يا خريد آن از تامين کنندگان مورد تاييد) اطمينان حاصل نمايد.
- بايد هميشه صابون مايع و مواد ضدعفوني کننده مناسب در آزمايشگاه موجود بوده و در دسترس کارکنان قرار گيرد.
دفع پسماندهای ازمايشگاهی یکی از الزامات ایمنی در آزمایشگاه
- چگونگی امحاء نمونه‌ها و همچنين نحوه امحاء مواد و وسايل انجام آزمايش، پس از اتمام کار، بايد مشخص و مکتوب گردد.
- به منظور حفظ سلامت افراد و جلوگيری از اثرات زيان‌آور پسماندهای آزمايشگاهی، بايد دستورالعمل ويژه‌ای در مورد مديريت پسماند آزمايشگاهی مکتوب شده و جزو مستندات آزمايشگاه قابل ارائه باشد. مديريت ايمن و صحيح پسماندها در مراحل جداسازی، بی خطرسازی، جمع آوری، بسته بندی، حمل ونقل و دفع پسماند می‌بايست اعمال گردد. مدیریت پسماند یکی از موارد مهم ایمنی در آزمایشگاه است.
پسماندهايی که در آزمايشگاه توليد می‌شوند شامل موارد زير می‌باشند:
- پسماندهای عادی و غير آلوده
- پسماندهای عفونی مانند: سرم و ساير مايعات آلوده بدن، کشت‌های ميکروبی و غيره
- پسماندهای تيز و برنده مانند: سرسوزن، تيغه اسکالپل، شيشه‌های شکسته، سرسمپلر و غيره
- پسماندهای شيميايی شامل انواع مواد و معرف‌های آزمايشگاهی (کيت‌های تشخيصی)
- پسماندهای آسيب شناسی تشريحی و بافت شناسی
- پسماندهای پرتوزا
- بايد پسماندهای عادی و غيرآلوده را در محل توليد از پسماندهای آزمايشگاهی جداسازی نمود. دفع پسماندهای عادی و غيرآلوده مانند پسماندهای خانگی انجام می‌شود.
- وسايلی که پس از سترون سازی دوباره وارد چرخه کاری می‌گردند بايد در کيسه‌های مخصوص اتوکلاو و جدا از وسايلی که پس از سترون سازی دفع می‌گردند، قرار داده شوند.
- کلیه پسماندهای عفونی آزمايشگاهی بايد ابتدا اتوکلاو شده و سپس به طريقه بهداشتی دفع گردند.
- دستگاه‌های فور و اتوکلاو بايد عملکرد مطلوب داشته باشند جهت بررسی صحت عملکرد اتوکلاو بايد از انديکاتورهای شيميايی و بيولوژيک استفاده نمود و مستندات کنترل کيفی مربوطه بايد موجود باشد. انجام کنترل کیفیت این دستگاه‌ها به صورت دوره‌ای یکی دیگر از الزامات ایمنی در آزمایشگاه است.
- پسماندهای تيز و برنده مانند: سرسوزن‌ها، وسايل شيشه‌ای شکسته، تيغ اسکالپل، نوک سمپلر و غيره بايد در ظروف ايمن (Safety Box) قرار گرفته و زمانی که سه چهارم محفظه پر شد، اتوکلاو شده و سپس به طريقه بهداشتی دفع گردند. رعایت این اصل مانع بروز نیدل استیک خواهد شد و یکی از مهم‌ترین الزامات ایمنی در آزمایشگاه است.
- در موقع جمع آوری، حمل‌ونقل و دفع پسماندها بايد از وسايل و پوشش‌های حفاظتی لازم استفاده شود.
- تمامی مراحل جمع آوری و حمل‌ونقل کيسه‌های پسماندها بايد با دست انجام پذيرد، زيرا استفاده از وسايل مكانيكی سبب پاره شدن آيسه‌ها و ترشح و پاشيدن مواد آلوده می‌گردد. سطل‌های محتوی کيسه‌های پسماند برای اجتناب از واژگونی بايد توسط گاری چرخدار جابجا شوند.
- جمع آوری و دفع پسماندها بايد طبق برنامه زمانبندی مشخص و متناسب با ميزان توليد پسماند بوده و حداقل به طور روزانه انجام پذيرد.
واکسيناسيون کارکنان یکی از الزامات ایمنی در آزمایشگاه
- قبل از شــروع به کار، بايد ايمنی کارکنان در برابر ميـکروارگانيسم‌هايی که احتمال مواجهه با آن‌ها وجود دارد، به ويژه در مورد هپاتيت B، هپاتيت C و HIV ارزيابی شده و سوابق آن موجود باشد.
- چنانچه سابقه مستند از انجام واکسيناسيون قبلی فرد برای هپاتيتB موجود نبود، ابتدا آنتی بادی هپاتيت B اندازه‌گيری می‌شود، در صورت ايمن نبودن فرد، واکسيناسيون انجام شده و 3-2 ماه بعد از انجام واکسيناسيون جهت حصول اطمينان از موثر بودن برنامه، مجددا آنتی بادی هپاتيت B مورد ارزيابی قرار گيرد.
- بررسی کارکنان از نظر مصونيت يا لزوم انجام واکسيناسيون در برابر ميکروارگانيسم‌های خاص مولد بيماری‌هايی مثل: ديفتری، سرخک، سرخجه و…. برای افرادی که در آزمايشگاه‌های تحقيقاتی مربوطه کار می‌کنند الزامی است.
- بايد در مکان‌هایی که با ميـکروارگانيسم‌های پرخطر مانند: مايکوباکتـريوم توبرکولوزيس، بروسلا، قارچ‌ها و غيره کار می‌شود، از هودهای ايمنی بيولوژيک کلاس II استفاده شود.
