دستورالعمل ضدعفونی و شستشوی ابزار و تجهیزات آزمایشگاهی همیشه مورد سوال مسئولین و کارکنان آزمایشگاه‌ها بوده است. با توجه به اینکه این مسئله برای حفظ سلامت کارکنان و نیز مراجعین به آزمایشگاه بسیار اهمیت دارد در این مطلب هلدینگ آیهان لازم دانستیم برخی از مهم‌ترین نکاتی که لازم است در این خصوص بدانید را توضیح دهیم.
دستورالعمل ضدعفونی در موارد ريختن و يا شكستن ظروف محتوی مواد آلوده
- نفس خود را تا زمان خروج از محل نگه داريد.
- لباس‌ها و پوشش‌های حفاظتی را بپوشيد.
- مدتي صبر کنيد تا آئروسل‌ها ته نشست حاصل کنند. (حداقل 15 دقيقه)
- محل را با حوله کاغذي و يا تنزيب بپوشانيد.
- محلول ضدعفوني کننده مناسب را به آرامي در محل بريزيد.
- مدتي صبر نمائيد. (بسته به نوع محلول)
- بوسيله پنس و يا فورسپس پارچه و قطعات شيشه را در داخل ظروف ايمن (Safety Box) قرار دهيد.
- سپس محل را تميز نموده و در صورت لزوم مجددا با ماده ضدعفونی عمل فوق را تکرار نمائيد.
نحوه ضدعفونی نمودن کف، سطوح و وسايل آزمايشگاه
- جهت نظافت کف آزمايشگاه مي‌توان از رقت 50/1 محلول سفيدکننده خانگی به شرط اينکه داراي کلر فعال 5% باشد، و يا از محلول‌های تجارتی استفاده نمود.
- جهت ضدعفوني نمودن سطوح می‌توان از رقت 10/1 محلول سفيدکننده خانگی به شرط اينکه داراي کلرفعال 5% باشد، و يا از محلول‌هاي تجارتي استفاده نمود.
- جهت ضدعفونی نمودن وسايل قبل از سرويس يا تعمير آن‌ها در داخل آزمايشگاه و يا قبل از ارسال آن‌ها به خارج از آزمايشگاه می‌توان از محلول الکل 70% و يا محلول‌های تجارتی استفاده نمود.
دستورالعمل نحوه شست و شوی لوازم شيشه‌ای
- بايد بلافاصله بعد از استفاده از وسايل شيشه‌ای، آن‌ها را با آب لوله کشی معمولی به طور کامل شست و شو داد.
- بديهی است که بايد هميشه در ابتدا وسايل آلوده را قبل از شست و شو، ضدعفونی نمود.
- ترکیبات قليائي موجود در سطح وسايل شيشه‌ای آغشته به سود، بايد با قرار دادن آن‌ها در محلول اسيدکلريدريك 5% خنثي گردد و سپس چند مرتبه با آب لوله کشی و در انتها با آب مقطر آب کشی شود.
- وسايل شيشه‌ای نو که برای اولين بار مورد استفاده قرار می‌گيرند، بايد با شوينده‌ها شست و شو داده شده و سپس با آب لوله کشی آبكشی شوند.
- جهت خنثی نمودن ترکيبات قليائی که در روي ظروف شيشه‌ای نو وجود دارد، بايد آن‌ها را در اسيدکلريدريك 1% به مدت چندين ساعت قرارداد و سپس آن‌ها را کاملا با آب معمولی و آب مقطر آبكشی نموده و جهت خشك شدن در فور قرار داد. جهت کنترل و اطمينان از خنثی شدن مواد قليايي آزاد موجود بر روی شيشه، وسايل شيشه‌ای را در آب مقطر خنثي اتوکلاو شده و سپسPH آب را اندازه‌گيری می‌گردد. اگر به علت وجود مواد قليائی،PH آب بالا بود دوباره وسايل در محلول اسيدکلريدريك قرار داده می‌شود.
- اگر بعد از چند مرتبه عمل شست و شو و کنترل، باز هم مواد قليائی آزاد شده وجود داشت، آن وسايل می‌بايست دور ريخته شوند و مورد استفاده قرار نگيرند.
نحوه شست و شوی وسايل شيشه‌ای با شوينده‌ها
موقع استفاده از شوينده‌ها مانند مايع ظرفشوی جهت شست و شوی وسايل شيشه‌ای بايد به نكات زير توجه گردد:
- تمام وسايل شيشه‌ای به طور کامل در آب سرد لوله کشی قرار داده شود.
- سپس وسايل فوق در محلول شوينده قرار داده شده و کاملا به آن‌ها برس کشيده شود.
- سپس وسايل با آب لوله کشی جاری کاملا شست و شو شود.
- پس از شست و شو با آب لوله کشی، سه مرتبه با آب مقطر آبكشی گردد. (در هر سری آبكشی از آب مقطر تازه استفاده شود.)
- به منظور گرفته شدن آب اضافي وسايل، آن‌ها در فور خشك گردند.
- وسايل شيشه‌ای را به طور وارونه داخل سبدهای فلزی گذاشته و ته سبدها چندين لايه کاغذ خشك کن ضخيم گذاشته می‌شود.
دستورالعمل ضدعفونی و روش شست و شوی پی پت
- پی پت‌ها را به مدت يك شب در محلول تميز کننده قرار دهيد.
- سپس آن‌ها را کاملا با آب لوله کشی شست و شو دهيد. ترجيحا آن‌ها را يك شب در آب قرار داده و سپس با آب مقطر آبكشی کنيد. (جهت انجام این دستورالعمل ضدعفونی و شستشو می‌توان از وسايل مخصوصی که جهت شست و شوی پی پت وجود دارد، استفاده نمود که در اين حالت ابتدا با آب لوله کشی و سپس دو يا سه مرتبه با آب مقطر داغ عمل شست و شو انجام می‌شود.)
- خشك کردن پی پت‌ها را با کشيدن و خالی کردن حجم کمی استون و هوا به تناوب و به صورت پی در پی انجام دهيد. (می‌توان از وسايل پی پت خشك کن برقی که ايجاد حرارت می‌نمايد، استفاده نمود.)
- قسمت بيرونی پی پت‌ها را با پارچه تميز خشك نمائيد.
- جهت جلوگيری از شكستن پی پت‌ها، آن‌ها را در ظروف مخصوصی که با اندازه‌های مختلف (جهت پی پت‌هايی با حجم‌های مختلف) وجود دارد، قرار دهيد.
فورأ بعد از استفاده از پی پت‌ها، بايد آن‌ها را با آب لوله کشی آبكشی نمائيد. مخصوصأ زمانی که با آن‌ها مايعات پروتئينی مانند خون کشيده شده باشد، می‌توان جهت تميز نمودن آن‌ها را در محلول غليظ هيدروکسيد سديم (سود سوزآور) قرار داد. اما بايد توجه نمود که مدت زمان تماس با اين ماده خيلی کم باشد چون مواد قليائی شيشه را حل مي‌کند و ممكن است سبب ايجاد تغييراتی در حجم برداشتی گردد.
- پی پت‌هايی که جهت تهيه رنگ مورد استفاده قرار می‌گيرند، بايد بلافاصله با اسيد کلريدريك شسته شوند.
در صورت کشيدن مواد آلوده با اين وسايل، بايد آن‌ها را بلافاصله در يك محلول ضدعفونی قرار داد.
(جهت ضدعفونی می‌توان از محلول هيپوکلريت سديم به ميزان 5 گرم در ليتر و يا 5/0 گرم در صد و يا هر گونه محلول سفيد کننده خانگی که به نسبت 1:10 رقيق شده باشد، استفاده نمود.)
شست و شوی پليت و لوله‌های حاوي محيط‌های کشت آلوده که مجددا وارد چرخه کاری می‌شوند. طبق دستورالعمل ضدعفونی و شستشوی وسایل و ابزار آزمایشگاه اين وسايل را بايد ابتدا اتوکلاو نمود و سپس باقی مانده مواد موجود در آن‌ها را کاملا شسته و بقيه مراحل شست و شو را مانند روش‌های ذکر شده در بالا (شست و شو با شوينده) ادامه داد. بايد خاطر نشان نمود که کليه وسايلی که به مواد آلوده آغشته شده‌اند، بايد قبل از مراحل شست و شو ابتدا کاملا ضدعفونی و در صورت لزوم سترون نمود.
دستورالعمل ضدعفونی نمودن و استريل کردن وسايل شيشه‌ای
کليه وسايل آلوده را حداقل به مدت 30 دقيقه در محلول سفيد کننده خانگی (حاوی کلر) با رقت 10/1 تهيه شده با آب معمولی قرار داده و سپس طبق دستورالعمل شستشو، شسته و جهت اطمينان خاطر در فور با درجه حرارت 160°C – 180°Cبمدت 2 تا 4 ساعت قرار می‌دهيم تا استريل گردند.
اسيد شوی کردن وسايل به روش صحيح
اسيد کلريدريک 12 نرمال را به نسبت 3/1 رقيق می‌نماييم. وسايل يک روز در محلول فوق قرار می‌گيرند سپس 3 مرتبه با آب مقطر آب کشی می‌گردند.
